In een wereld waar deadlines heersen en prestatiedruk vaak hoog is, kan het verleidelijk zijn om naar middelen te grijpen die een gevoel van ontspanning of verlichting bieden. Alcohol, drugs en medicijnen (ADM) zijn voor sommige werknemers een manier om met stress om te gaan, maar het gebruik ervan op de werkvloer brengt serieuze risico’s met zich mee. Voor werkgevers en arboprofessionals is het een uitdaging om hierop in te spelen, zeker omdat het onderwerp gevoelig ligt. Toch is het essentieel om ADM-gebruik bespreekbaar te maken, vooral in een tijd waarin verzuim en re-integratie hoog op de agenda staan.
De feiten op tafel
Laten we beginnen met de cijfers, want die vertellen een duidelijk verhaal. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut blijkt dat ongeveer 8,5% van de Nederlandse werknemers wel eens onder invloed van alcohol op het werk verschijnt. Dat lijkt misschien niet veel, maar als je bedenkt dat dit in sommige sectoren, zoals de horeca, transport of bouw, vaker voorkomt, wordt het beeld al snel zorgwekkender. Alcoholgebruik kan leiden tot verminderde reactiesnelheid, slechtere besluitvorming en een verhoogd risico op bedrijfsongevallen.
Dan zijn er nog de drugs. Hoewel het gebruik van illegale middelen zoals cannabis, cocaïne of XTC minder vaak voorkomt, zijn de gevolgen vaak ernstiger. Ongeveer 2-3% van de Nederlandse werknemers geeft aan wel eens drugs te hebben gebruikt tijdens werktijd. Dit kan leiden tot hallucinaties, paranoia en zelfs ernstige gezondheidsrisico’s.
En laten we de medicijnen niet vergeten. Slaapmiddelen, kalmeringsmiddelen of sterke pijnstillers worden door ongeveer 10% van de werknemers gebruikt. Deze middelen kunnen bijwerkingen hebben zoals sufheid, duizeligheid of verminderde coördinatie, wat de werkprestaties flink kan beïnvloeden.
De gevolgen: Meer dan alleen een kater
De impact van ADM-gebruik op de werkvloer is niet te onderschatten. In sectoren waar met zware machines wordt gewerkt of waar een hoge mate van concentratie vereist is, kan een moment van onoplettendheid al leiden tot ernstige ongevallen.
Maar het gaat niet alleen om fysieke veiligheid. ADM-gebruik kan ook leiden tot productiviteitsverlies. Werknemers die onder invloed zijn, presteren vaak onder hun niveau, maken meer fouten en kunnen conflicten op de werkvloer veroorzaken. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de individuele werknemer, maar ook voor het team en de organisatie als geheel.
En dan is er nog het verzuim. Langdurig gebruik van ADM-middelen kan leiden tot gezondheidsproblemen, zoals verslaving, psychische klachten en lichamelijke aandoeningen. Dit resulteert vaak in langdurig ziekteverzuim, wat voor werkgevers hoge kosten met zich meebrengt.
De wet- en regelgeving: Wat mag wel en wat mag niet?
In Nederland zijn werkgevers verplicht om een veilige en gezonde werkomgeving te bieden, zoals vastgelegd in de Arbowet. Dit omvat ook het voorkomen van risico’s door ADM-gebruik. Werkgevers moeten beleid ontwikkelen om ADM-gebruik te monitoren en te beperken, bijvoorbeeld door voorlichting, preventieprogramma’s en het aanbieden van hulp bij verslaving.
Maar wat als een werkgever vermoedt dat een werknemer onder invloed is? Dan komt de Wet op de Medische Keuringen om de hoek kijken. Deze wet regelt onder welke voorwaarden medische keuringen, zoals alcohol- of drugstests, mogen worden uitgevoerd. Belangrijk om te weten: een test mag alleen worden uitgevoerd met toestemming van de werknemer. Werkgevers moeten dus duidelijk communiceren over het doel en de uitvoering van dergelijke tests.
Ook de privacywetgeving (AVG) speelt een rol. Werkgevers mogen niet zomaar gegevens over ADM-gebruik verzamelen of delen. Het is belangrijk om transparant te zijn over hoe en waarom gegevens worden verzameld, en om toestemming te vragen waar nodig.
En dan is er nog de re-integratieverplichting. Werkgevers zijn verplicht om werknemers die langdurig verzuimen te ondersteunen bij hun re-integratie. Dit geldt ook voor werknemers die verzuimen door ADM-gerelateerde problemen. Een goed re-integratiebeleid kan helpen om werknemers weer veilig en gezond aan het werk te krijgen.
Preventie en beleid: Hoe pak je het aan?
Het begint allemaal met voorlichting en bewustwording. Organiseer trainingen en workshops over de risico’s van ADM-gebruik op de werkvloer. Maak werknemers bewust van het feit dat ADM-gebruik niet alleen hun eigen veiligheid, maar ook die van hun collega’s in gevaar kan brengen.
Daarnaast is het belangrijk om een duidelijk ADM-beleid op te stellen. Hierin staat wat wel en niet is toegestaan op de werkvloer. Communiceer dit beleid actief naar alle werknemers en zorg dat het onderdeel wordt van het onboardingproces voor nieuwe medewerkers.
Maar wat als een werknemer toch met problemen kampt? Bied dan hulp aan, bijvoorbeeld via een bedrijfsarts of een externe hulpverlener. Stimuleer een cultuur waarin werknemers zich veilig voelen om hulp te vragen.
En tot slot: monitoring en handhaving. In risicovolle sectoren kan het zinvol zijn om alcohol- en drugstests uit te voeren, maar doe dit altijd in overeenstemming met de wet- en regelgeving. Zorg voor een eerlijk en transparant proces waarbij de privacy van werknemers wordt gerespecteerd.
Samen aan de slag
ADM-gebruik op de werkvloer is een complex en gevoelig onderwerp, maar het is wel een onderwerp dat aandacht verdient. Door feitelijke informatie te delen, preventieve maatregelen te nemen en een duidelijk beleid te voeren, kunnen bedrijven de risico’s beperken en een veilige, gezonde werkomgeving creëren.
Wij bieden via Stichting DIM cursussen over drugs en alcohol gebruik op de werkplaats. Wilt u meer weten? Neem dan contact met ons op!
